Joannette Polo-Leemreis, IA Netwerk Parijs

Samenvatting

Groene chemie, ‘la chimie verte’, is sterk in beweging in Frankrijk. Het land heeft een belangrijke chemische industrie en beschikt over rijke hoeveelheden gevarieerde soorten biomassa. Je hoeft in het voorjaar maar door Picardië te rijden om de toename van het aantal felgele koolzaadvelden te constateren. De Franse overheid en de industrie zien groene chemie als speerpunttechnologie.

Grote chemieconcerns zoals Rhodia, Arkema en Total zijn hun productie aan het ‘vergoenen’. Bedrijven die van oorsprong plantaardige producten verwerken, zoals Roquette, Profitéol en Tereos, zijn volop aan het innoveren om buiten de voedingsmiddelenindustrie nieuwe markten aan te boren zoals de cosmetica, nieuwe materialen of brandstoffen.

Pôles de compétititvité, topinstituten en investeringen van de toekomst

Ook het succes van een aantal innovatieclusters is een teken dat er een omslag gaande is. Een voorbeeld is het cluster Axelera, gewijd aan chemie en milieu, in de regio Rhône-Alpes. Nog twee voorbeelden: Industries et Agro-Resources (IAR), gewijd aan non-food-toepassingen van biomassa, in de regio Champagne-Ardenne en Picardië en het cleantech-cluster Trimatec in zuidoost-Frankrijk met zijn nieuwe netwerkorganisatie voor de algenverwerkende industrie Algasud.

De toekenning van de indrukwekkende hoeveelheid middelen uit de investissements d’avenir, ‘Investeringen van de Toekomst’, het resultaat van een grote Franse staatslening uit 2009, geeft het belang weer dat de Franse overheid hecht aan deze sector. De staatslening leverde de Franse staat een totaal van 35 miljard euro op. 22 miljard euro daarvan is voor hoger onderwijs en onderzoek bestemd. Een miljard euro werd toegekend aan de oprichting van zogenaamde Instituts d’excellence en matière d’énergies décarbonées (IEEDs), topinstituten voor CO2-arme energie. Voorts gaat een bedrag van 1,35 miljard euro naar demonstratieprojecten en technologische platforms op het gebied van duurzame en CO2-arme energie en groene chemie.

France Green Plastics

Céréales Vallée is een innovatiecluster gericht op de verbouw van en ontwikkeling van toepassingen voor graangewassen voor zowel voedselconsumptie als biomassadoeleinden. De cluster IAR richt zich volledig op biomassatechnologie voor non-food doeleinden en de cluster Plastipolis werkt aan bioplastics. In 2010 richtten deze drie partijen een samenwerkingsovereenkomst op, France Green Plastics.

Barnsteenzuur en smeermiddelen

Het zetmeelbedrijf Roquette heeft samen met DSM in het kader van het programma BioHub een biotechnologisch proces ontwikkeld voor de productie van barnsteenzuur (butaandizuur), een bouwsteen voor biopolymeren. Eind maart 2012 maakten Roquette en DSM een joint venture bekend, Reverdia, en kondigden ze de bouw aan van ’s werelds eerste commerciële biosucciniumfabriek aan. Met een capaciteit van circa 10 kiloton per jaar zal de nieuwe fabriek de grootste biogebaseerde productiefaciliteit voor barnsteenzuur in Europa worden. De fabriek wordt gebouwd op het terrein van Roquette in Cassano Spinola (Italië) en zal naar verwachting in de tweede helft van 2012 in gebruik worden genomen. De succesvolle samenwerking tussen DSM en Roquette ging in 2008 van start. Begin 2010 openden DSM en Roquette een demonstratiefabriek in het Franse Lestrem, die inmiddels op volle toeren draait.

Ook andere belangrijke spelers zijn betrokken, zoals Arkema en groene chemiepionier Metabolic Explorer. Sofiprotéol, specialist in productie en verwerking van plantaardige oliën, maakt al sinds een aantal jaren groene smeermiddelen op basis van expertise in plantaardige oliën. Tereos produceert biobrandstoffen op basis van suikerbieten en suikerriet.

Algen

Ook zet Frankrijk in op de mogelijkheden met algen. Algasud is een nieuwe netwerkorganisatie voor de (micro- en macro-) algensector, getrokken van het cleantechcluster Trimatec, in de regio Languedoc-Roussillon. Algasud ondersteunt industrieel onderzoek naar productie op basis van algen. Het gaat hier om toepassingen als bijvoorbeeld eiwitten voor de voedingsmiddelenindustrie, syntons voor de chemie, ingrediënten zoals omega-3 en bètacaroteen voor de farmaceutische en cosmetica industrie en natuurlijk biomassa voor brandstoffen.

Twee andere recente en veelbelovende algenprojecten zijn Salinalgue in Gruissan (Aude) en het project Greenstars, beide het resultaat van de Investeringen van de Toekomst-fondsen. Het Salinalgue-project gebruikt bestaande zoutwinningsbassins aan de Middellandse kust voor de kweek van algen die in zout water goed groeien (Dunaliella salina) en die geschikt zijn voor derde generatie biobrandstoffen. Het project wordt gecoördineerd door La Compagnie du Vent, onderdeel van GDF-Suez. Het andere algeninitiatief is het nieuwe Greenstars-instituut dat hoopt binnen vijf jaar bij de top drie van de wereld van algenbioraffinages te behoren.

Wat algen betreft kampt Frankrijk met een paradox. Enerzijds heeft het uitstekende onderzoeksresultaten, publicaties en octrooien, maar anderzijds loopt het achter qua industriële ontwikkeling.

Vereniging van biobased chemie-acteurs

Een overkoepelende organisatie voor de biobased chemie is de Association de la Chimie du Végétal (ACDV). Alle belangrijke industriële spelers, waaronder Arkema, Tereos, Roquette, Metabolic Explorer en Sofiprotéol alsmede de relevante clusters zijn lid van de vereniging. Het doel is om de industriële ontwikkeling van de biobased chemie te promoten in Frankrijk en Europa.

Bronnen: L’innovation est dans le pré, L’Usine Nouvelle, 6 oktober 2011, Website ACDV (UK), Website Algasud

A Gruissan, la France « carbure »aux microalgues, le Monde, 11 april 2012