Elisabeth van Zutphen, TWA/IA Parijs

Investeringsfonds France Brevets (brevet staat voor patent) is in het leven geroepen om valorisatie te stimuleren daar waar die achter blijft. Het heeft inmiddels vijf contracten gesloten waarvan drie met grote publieke onderzoeksinstituten. Sinds de oprichting in mei 2011 zoekt het fonds een plaats naast de andere valorisatie instrumenten in oprichting in Frankrijk.

Uitgebreid pakket ter stimulering van R&D
De Franse regering laat geen gelegenheid onbenut om te benadrukken dat innovatie een sleutelrol in de concurrentiepositie van de industrie speelt. Het land heeft een aantal instrumenten om R&D en innovatief MKB financieel te stimuleren, bijvoorbeeld de Credit d’Impôt Recherche (CIR). Maatregelen die onlangs zijn geëvalueerd door het agentschap Oséo (lees meer hierover). Valorisatie van onderzoek is een belangrijk onderdeel van stimulering van innovatie. In het kader van het investeringsprogramma ‘Investissements de l’Avenir’ (Investeringen van de Toekomst) worden verschillende structuren in het leven geroepen die innovatie én valorisatie bevorderen, zoals Sociétés d’Accélération du Transfert Technologique (SATT; hierin werkt men met lokale universiteiten om projecten te selecteren en begeleiden), Instituts de Recherche Technologique (IRT; publiek-private projecten), Istituts Hospitalo Universitaires (IHU), Instituts d’excellence dans les Energies Décarbonées (IEED), Initiatives d’Excellence (Idex) en tot slot het investeringsfonds France Brevets. De aandacht voor valorisatie past ook in het stijgende belang van octrooien in de waardebepaling van ondernemingen. Patenten vormen ‘de bruidsschat’ van een bedrijf, kijk naar Google dat voor 12,5 miljard dollar Motorola en diens 17.000 patenten koopt. De octrooien dienen soms ook ter bescherming van de concurrentiepositie of behoud van een tijdelijk monopolie, zoals in het geval van Nespresso met zijn zeventig patenten op ‘de’ capsule.

Bedrijfsstructuur France Brevets
France Brevets is in maart 2011 opgericht naar Japans en Koreaans voorbeeld en staat onder leiding van Jean-Charles Hourcade. Hourcade was hiervoor adjunct-directeur bij Thomson, verantwoordelijk voor techniek, R&D, innovatie en intellectueel eigendom. Het investeringsfonds France Brevets is eigendom van de Franse Staat en de Caisse des Dépôts (overheidsbank); ieder bezit vijftig procent. Met een budget van 100 miljoen euro helpt het fonds mkb’s en publieke onderzoeksinstellingen bij het commercieel uitbaten en beschermen van R&D resultaten.

Werkwijze. France Brevets neemt naast de juridische kant van het octrooi ook de exploitatie en de commerciële risico’s ervan voor zijn rekening. Het fonds werkt voor bedrijven die patenten bezitten op gebieden die niet hun core business zijn of voor publieke onderzoeksinstituten die geen eigen valorisatie-infrastructuur hebben. Mkb’s met een klein aantal patenten zal niet zelfstandig te gelde kunnen maken. In dat geval neemt France Brevets ze op in coherente groepen die beter te vermarkten zijn. De ontwikkelaar blijft eigenaar van zijn vinding. In geval van een succesvolle vermarkting van het octrooi delen France Brevets en de patenteigenaar de winst. Octrooien worden gegroepeerd tot een coherent en goed exploiteerbare patentfamilie om de slagingskans te vergroten. De ‘gang naar de markt’ zou hierdoor sneller moeten worden. In eerste instantie concentreert France Brevets zich op de technologiegebieden energie en milieu. Een eerste contract werd in juni 2011 gesloten met het Institut Télécom, een overkoepelend orgaan van universiteiten en andere opleidingen op het gebied van informatietechnologie. Op 14 december 2011 volgde het omvangrijke onderzoeksinstituut INRIA (Institut national de recherche en informatique et en automatique) en op 21 februari 2012 met het nationale ruimtevaartinstituut CNES (Centre National d’Études Spatiales). Daarnaast zijn contracten afgesloten met een bedrijf in de communicatietechnologie en met een mkb in de groene chemie. Voor eind 2012 mikt France Brevets op een twintigtal overeenkomsten.

Risico’s: prijsbepaling, patent trolls en overlappingen. Hourcade en zijn team staan voor een paar uitdagingen. Ten eerste moeten ze voorkomen dat de octrooien in handen vallen van zg. patent trolls die na aankoop van een patentfamilie andere bedrijven overspoelen met rechtszaken. Ten tweede is de waardebepaling van een patentfamilie een moeilijke zaak. Hiervoor gaat men in zee met Ocan Tomo, een Amerikaans bedrijf dat patenten veilt en statistische software heeft ontwikkeld om veelbelovende patenten te herkennen. De waarde van het octrooi wordt daar trouwens niet direct mee vastgesteld, wel het potentieel. En ten derde ziet France Brevets het licht in een landschap van al bestaande Franse valorisatie instanties en moet het een aanvullende dienst gaan bieden, geen overlappende. Zo heeft Frankrijk al veel langer het INPI (Institut National de la proprieté industrielle, een soort patentoffice), Fist (valorisatiebureau voor het grote publieke instituut CNRS) en Avenium Consluting (een private onderneming afkomstig uit het publieke kennisinstituut CEA). Hourcade wil met France Brevets onderzoeksinstituten helpen hun octrooiportefeuille te evalueren en die vindingen te valoriseren die binnen de bestaande structuren niet tot hun recht komen.

Private sector: Alcatel Bell Labs maakt vindingen te gelde. In de private sector zoekt men ook naar wegen om het intellectuele eigendom beter uit te baten. Een voorbeeld daarvan is de Franse multinational Alcatel Lucent. Directeur Ben Verwaayen maakte in februari 2012 bekend meer profijt te willen trekken van de 29.000 patenten die het bedrijf rijk is. Hiervoor is hij een contract aangegaan met het Californische bedrijf RPX Corp dat via een licentie constructie de patenten gaat beheren. De Alcatel-Lucent patenten hebben betrekking op mobiele en vaste communicatie, halfgeleiders, elektronica, multimedia, optics, software, cloud-computing en beveiligingstoepassingen voor netwerken. Analisten schatten de mogelijke opbrengst op honderden miljoenen euros.

Bronnen : France Brevets, le Nouvel Outil de l’état pour valoriser la recherche, Les Echos n° 20951 du 10 juni 2011; Onze entreprises françaises parmi les cent plus innovantes au monde, Usine nouvelle 15/11/12;  Le pari risqué de France Brevets, Usine Nouvelle 14 juni 2011;  Alcatel-Lucent : renaissance et jackpot des brevets, La tribune 10/02/12, France Brevets va valoriser les technologies du CNES, Les Echos 21/02/12